MIT’dagi mikrorobotlar: kichkina hajm, katta vazifalar

Uzoqdan qaralsa — xuddi suv yuzida yelib yurgan hasharotlar. Aslida esa MIT laboratoriyasida ularning qanoti ortida motorlar, mikro yonish kamerasi va nozik muhandislik bor.

Bu robotlar suv ustida qanday turadi va qanday ko‘tariladi?

Ba’zi prototiplar atigi ~175 mg. Suv ostida soniyada taxminan 9 marta «qanot» qoqadi — tinch suzish uchun yetarli. Yuzaga chiqishi esa hiyla bilan: suv vodorod va kislorodga ajratiladi, juda qisqa nazoratli «puf» — robotni o‘nlab santimetr yuqoriga itaradi va yuzadan ajratadi.
«Piyoda» variantlar ham bor: oyoqlari gidrofob qoplama tufayli suvni go‘yo «qattiq» qiladi. Cho‘kishi kerak bo‘lsa, kuchlanish beradi — yuzadagi taranglik buziladi va robot tubda odimlaydi.

Qanday uchadi va qanaqa “muskullar” ishlaydi?

Havoda rejim boshqacha: soniyada yuzlab zarb. Privodlar — yoki pyezokristallar (kuchlanishda qisqaradi), yoki yumshoq polimer “muskullar” (uglerod nanotubkalari bilan qoplangan). Polimerlar mo‘rt emas, zarbaga chidamli, shaklini tez tiklaydi.

Nega bu asalarini almashtirish uchun emas?

Changlatish tabiatda allaqachon eng yaxshi va arzon hal qilingan. Maqsad — mikromexanika imkoniyatlarini ochish: odam/katta dron kira olmaydigan joylarga kirish.

Bu robotlar hozir qanday quvvat oladi?

Rostini aytganda, hozircha ko‘pi tashqi quvvat va boshqaruvga tayangan — nozik simlar yoki yorug‘lik (IK). Bu masofa va vaqtni cheklaydi.
O‘rganilayotgan yo‘llar:

• ultramini ichki yonuv dvigateli (metan + kislorod, uchqun, porshen rolida egiluvchan plyonka);
• mikrobatareyalar va kichik quyosh elementlari;
• harakatdan energiya yig‘ish (rekuperatsiya).
  Ikki kichik yonish kamerasi yana boshqaruv beradi: ularni alohida yoki birgalikda yoqib, yo‘nalishni o‘zgartirish mumkin. Yuk ko‘tarish qobiliyati esa hayratli — robot o‘zidan bir necha o‘n baravar og‘ir yukni sudray oladi.

Ular qayerda haqiqatan foyda keltiradi?

• Qutqaruv: vayronalardagi tor yoriqlarga kirish.
• Tibbiyot: dorini juda aniq nuqtaga yetkazish.
• Inspeksiya: quvurlar, reaktorlar, texnik bo‘shliqlarni to‘xtatmasdan ko‘rish.
• Ekologiya: botqoqliklar, dalalar, qirg‘oqlarni monitoring qilish.
• Kuzatuv va xavfsizlik: bu yerda etika muhim — qoidalarni jamiyat belgilashi kerak.

Keyingi qadam nima bo‘ladi?

Laboratoriyalarda ularga chaqqon manevrlar o‘rgatilmoqda: yalt etgan burilishlar, zudlik bilan ag‘darilishlar. Navbatma-navbat ko‘rish, yo‘l topish va o‘z energiya zaxirasini qo‘shishmoqda. To‘liq avtonomiya kelishi bilan ular «rozetkaga bog‘liqlik»dan qutuladi — va eng qiziq qismi shundan keyin boshlanadi.

Gapning qisqasi: kuch — kichiklikda. Avtonomiya paydo bo‘lsa, bu mittilar ko‘rinmaydigan, lekin juda foydali yordamchilarga aylanadi.